26 stycznia Sejm przyjął uchwałę w sprawie upamiętnienia 100. rocznicy wydania pierwszego numeru „Wiadomości Literackich”, której autorką jest posłanka Paulina Matysiak.
Poniżej prezentujemy tekst przemówienia, które wygłosiła w Sejmie z tej okazji parlamentarzystka:
Szanowny Panie Marszałku,
Wysoka Izbo,
w Sejmie często toczymy gorące dyskusje, którym towarzyszy ostra wymiana zdań i argumentów. Nie we wszystkim się zgadzamy, mamy różne poglądy i pomysły, ale na tym też polega ta praca. Niemniej jest dziedzina, w której mam wrażenie, że częściej mówimy jednym głosem i potrafimy spokojnie i owocnie współpracować. A tym są właśnie m.in. uchwały upamiętniające wydarzenia ważne dla polskiej kultury. Dzisiaj debatujemy o przyjęciu uchwały, nad którą prace w Komisji Kultury i Środków Przekazu przebiegły spokojnie i merytorycznie, co osobiście bardzo mnie cieszy. Dziękuję za uwagi i głosy kolegom posłom z komisji.
Mamy dziś okazję upamiętnić wyjątkową, setną rocznicę wydania pierwszego numeru „Wiadomości Literackich”. Zadaniem posłów i posłanek jest pielęgnowanie pamięci o kluczowych dla naszej kultury przełomowych wydarzeniach, a także troska o nasze wspólne dziedzictwo.
Pierwszy numer „Wiadomości Literackich” wydano 6 stycznia 1924 roku z inicjatywy i pod redakcją Mieczysława Grydzewskiego. To czasopismo zapisało się już na stałe na kartach historii polskiej literatury. Publikowali w nim najważniejsi przedstawiciele życia społeczno-kulturalnego dwudziestolecia międzywojennego. Wymieńmy tu chociażby Zofię Nałkowską, Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Juliana Tuwima, Jarosława Iwaszkiewicza, Marię Pawlikowską-Jasnorzewską czy Brunona Schulza. Znanych nazwisk jest oczywiście o wiele więcej.
Pismo nie miało odgórnie ustalonej linii redakcyjnej. Mimo dominującego raczej liberalnego charakteru było jednocześnie miejscem prezentowania różnych poglądów, a na jego łamach toczyły się zażarte polemiki i wymiany opinii. „Wiadomości Literackie” nie były wbrew swojej nazwie poświęcone wyłącznie literaturze, ponieważ zakres tematów był o wiele bogatszy — od szeroko pojętej kultury po kwestie związane z nauką czy prawem. Nic zatem dziwnego, że w czasach swojego istnienia „Wiadomości Literackie” stały się jedną z kluczowych pozycji, po którą sięgały najważniejsze postaci ze świata polityki i kultury II Rzeczypospolitej.
Zaglądając dzisiaj do „Wiadomości Literackich” otwiera się przed nami przekrój najistotniejszych wydarzeń, zjawisk i poglądów charakterystycznych dla tego okresu polskiej kultury. Setna rocznica pierwszego wydania tego czasopisma zasługuje zatem na szczególne wyróżnienie, dlatego pragnę z przyjemnością przekazać, że Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy zagłosuje za przyjęciem tej uchwały w tej sprawie.
Dziękuję.
Tekst przyjętej uchwały:
UCHWAŁA
SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 26 stycznia 2024 r.
w sprawie upamiętnienia 100. rocznicy wydania pierwszego numeru
„Wiadomości Literackich”6 stycznia 1924 roku wydano pierwszy numer „Wiadomości Literackich” – utworzonego i redagowanego przez Mieczysława Grydzewskiego tygodnika, który zapisał się na kartach historii polskiej literatury. Na jego łamach publikowali najważniejsi przedstawiciele życia społeczno-kulturalnego II Rzeczypospolitej, osoby, które należą do panteonu twórczości dwudziestolecia międzywojennego. Dla „Wiadomości Literackich” pisali między innymi: Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Julian Tuwim, Jarosław Iwaszkiewicz, Tadeusz Boy-Żeleński, Jan Brzechwa, Antoni Słonimski, Marian Hemar czy Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Na stronach tego czasopisma debiutował Bruno Schulz. Z tym tygodnikiem byli szczególnie związani przedstawiciele grupy Skamander. Pismo miało charakter liberalny, niemniej nie istniała z góry ustalona linia redakcyjna, dlatego stanowiło ono miejsce prezentowania różnorodnych poglądów, a także zażartych polemik i wymiany opinii.
Wbrew pozorom „Wiadomości Literackie” nie były poświęcone wyłącznie literaturze. Pojawiały się tam również teksty poruszające kwestie związane z innymi dziedzinami sztuki, a w wydawanych dodatkach tematycznych nie stroniono od spraw obyczajowych, naukowych i prawniczych. Założenia twórców tygodnika najlepiej oddaje wstęp od redakcji, który 100 lat temu ukazał się w pierwszym numerze „Wiadomości Literackich”:
„Pismo nasze stawia sobie przede wszystkim cele informacyjne. Pragnie przyczynić się w miarę sił i możności do nawiązania zerwanego od dawna kontaktu ze sztuką i kulturą europejską. […] Nie reprezentuje żadnej szkoły estetycznej. Nie walczy o tę czy inną doktrynę. Nie broni i nie chce żadnych dogmatów, krępujących swobodę twórczości. Dlatego proklamuje hasła poszanowania i czci dla każdego sposobu i dla każdego objawu uczciwej pracy w imię sztuki. Ale […] przyrzeka nieustępliwość i bezwzględność w przełamywaniu wszelkiego rodzaju wstecznictwa, kłamstwa, obłudy, fałszerstwa – społecznego zarówno jak artystycznego”.
W „Wiadomościach Literackich” można było znaleźć artykuły o różnorodnej formie – od wysublimowanych tekstów teoretycznych po reportaże, felietony czy anegdoty. Czasopismo nadawało ton ówczesnej krytyce artystycznej oraz dyskusji na tematy społeczno-polityczne. Siła oddziaływania tygodnika, mimo że nie charakteryzował się wysokim nakładem, była ogromna, gdyż po „Wiadomości Literackie” sięgały najważniejsze osoby ze świata polityki i kultury II Rzeczypospolitej. Pismo starało się łączyć ze sobą cechy publikacji ambitnej i popularnej.
Kontynuacją „Wiadomości Literackich” były, wydawane na uchodźstwie, od 1940 roku „Wiadomości Polskie, Polityczne i Literackie”, a od 1946 roku „Wiadomości”, redagowane nadal przez Mieczysława Grydzewskiego. „Wiadomości” integrowały wówczas polskich emigracyjnych poetów i pisarzy oraz stały się ośrodkiem niezłomnego dążenia do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Wpływ tygodnika na polską kulturę jest niebagatelny i zasługuje na szczególne wyróżnienie. Dlatego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej pragnie upamiętnić 100. rocznicę wydania pierwszego numeru „Wiadomości Literackich”, na łamach których opisano najważniejsze zjawiska i poglądy charakterystyczne dla tego okresu literackiego, kulturalnego i społecznego.
